مراحل رشد اخلاق

اخلاق مجموعه ای از ارزش ها و اعتقادات مشترک جامعه در مورد ضوابط و اصول رفتار است . نوجوانان مانند کودکان معمولآً الگوهای رفتاری خانواده و محیط آموزشی را بروز می دهند و نیز رفتار برخی از همسالان و بزرگسالان مورد تحسین خود را تقلید می کنند . رشد اخلاقی صرفاً تابع سن زمانی و تقویمی نیست بلکه محصول رشد شناختی ( مانند ) تفکر است . کلبرگ ( روانشناس حوزه اخلاق ) بیان کرد نحوه ای که افراد درباره مسئله ای استدلال می کنند نه محتوای پاسخ فرد در مورد یک مسئله پختگی اخلاقی و رشد اخلاقی فرد را نشان می دهد .  وقتی حق انتخاب بین اطاعت کردن از قانون و دفاع کردن از حقوق افراد داده شود ، کسانی که از لحاظ اخلاقی بسیار پیشرفته هستند از حقوق فردی دفاع می کنند . مراحل رشد اخلاق از دید کلبرگ ( روانشناس معروف ) شامل شش مرحله است که در سه سطح کلی بیان می شود 

در این مقاله به بررسی موضوع مراحل رشد اخلاق در افراد می پردازیم .

مراحل رشد اخلاق

برطبق نظریه رشد اخلاقی کلبرگ ، درک اخلاقی شامل مراحل زیر است . 
1- سطح پیش عرفی

• جهت گیری تنبیه و اطلاعت
• جهت گیری هدف وسیله ای

2- سطح عرفی

• جهت گیری "پسرخوب-دخترخوب"
• جهت گیری حفظ کردن نظم اجتماعی

3- سطح پس عرفی یا اخلاقی

• جهت گیری قرارداد اجتماعی
• جهت گیری اصول اخلاقی همگانی

در ادامه مقاله فرایند رشد اخلاق در افراد بیان می شود .

سطح پیش عرفی

در سطح پیش عرفی ، اصول اخلاقی به صورت بیرونی کنترل می شوند . مثلاً کودکان مقررات صاحبان قدرت مانند والدین و معلمان را می پذیرند و اعمال افراد را به وسیله پیامدها و نتیجه های آن ارزیابی می کنند و رفتارهای که تنبیه می شوند بد و رفتارهای که باعث پاداش می شوند خوب هستند . 
جهت گیری تنبیه و اطلاعت : در این مرحله کودکان به سختی می توانند دو نقطه نظر را در مورد یک مسئله اخلاقی در نظر بگیرند در نتیجه آن ها مقاصد و اهداف افراد را نادیده می گیرند و به عنوان دلایلی برای رفتار کردن به صورت اخلاقی ، روی ترس از صاحبان قدرت مانند والدین و معلمان و اجتناب از تنبیه تمرکز دارند 

جهت گیری هدف وسیله ای : کودکان آگاه می شوندکه افراد می توانند در مورد یک مسئله اخلاقی دیدگاه های مختلفی داشته باشند ولی در ابتدا این آگاهی کودکان در مورد مسائل اخلاقی بسیار عینی است آن ها عمل شخصی را ناشی از نفع شخصی خود می دانند مثلاً " تو این کار را برای من بکن و من آن را برای تو خواهم کرد " . 

سطح عرفی

افراد در سطح عرفی هم چنان اطاعت از مقررات اجتماعی را مهم می دانند ولی نه به دلایل نفع شخصی و به خاطر نفع خود . کودکان معتقدند حفظ کردن نظام اجتماعی موجود و حفظ کردن نظم جامعه  باعث می شود روابط مثبت در جامعه تضمین شود . 

جهت گیری "پسرخوب-دخترخوب" : به مرحله جهت گیری "پسرخوب-دخترخوب اصول اخلاقی همکاری بین فردی نیز گفته می شود . در این مرحله افراد می خواهند با آدم خوب بودن – یعنی قابل اعتماد ، وفادار ، مودب ، یاری گر و دوست داشتنی بودن ، محبت و تایید دوستان و اقوام را حفظ کنند . 
جهت گیری حفظ کردن نظم اجتماعی : در این مرحله فرد دیدگاه بزرگتری مانند حفظ قوانین اجتماعی دارد . در این مرحله کودکان فکر می کنند باید مقرارات اجتماعی و قوانین به صورت یکسان در مورد همه اجرا شود و هر عضو جامعه وظیفه دارد که از قوانین اطاعت کند . افراد در این مرحله معتقدند هرگز نباید از قوانین سرپیچی کرد . 

سطح پس عرفی یا اخلاقی

سطح پس عرفی یا اخلاقی از حمایت بی چون و چرای مقرارات و قوانین جامعه خود فراتر می روند . آن ها اصول اخلاقی را بر حسب اصول و ارزش های انتزاعی که در مورد تمام موقعیت ها و جوامع به اجرا گذاشته می شود تعریف می کنند . 

جهت گیری قرارداد اجتماعی : افراد در مرحله جهت گیری قرار داد اجتماعی ، قوانین و مقرارات را به صورت وسایل انعطاف پذیری برای رسیدن به اهداف انسان در نظر می گیرند افراد در این مرحله می توانند گزینه های دیگری را برای نظم اجتماعی خود تجسم کنند و برای تغییر دادن قانون بر روش های عادلانه تاکید می کنند در این مرحله افراد درک می کنند برای رفاه بیشتر افراد جامعه می توان قوانین را تغییر داد . 
جهت گیری اصول اخلاقی همگانی : در این مرحله عمل دست افراد به وسیله وجدان تعریف می شود یعنی در این مرحله وجدان رشد می کند . که برای همه افراد صرف نظر از قانون و توافق اجتماعی برای همه افراد جامعه ارزش دارد . وجدان یک ارزش انتزاعی است . افرادی که رشد وجدان دارند معتقدند که ارزش و شرافت هر فردی باید محترم در نظر گرفته شود . برای اطلاع بیشتر از درباره موضوع فرایند رشد اخلاق در افراد مانند نحوه تشکیل و شکل گیری وجدان در افراد در کانال تلگرام نظریه های روان درمانی عضو شوید . یا با مشاوره تلفنی روانشناسی فیلیا تماس بگیرید تا از کمک مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی فیلیا استفاده کنید . 

منبع : روانشناسی رشد تالیف لورا برک ، ترجمه یحیی سیدمحمدی