فرسودگی شغلی
امروزه زندگی در شهرهای بزرگ ، مشغله های زیادی را برای همه مردم به وجود آورده است . همه باید کار کنند تا بتوانند نیازهای خود را برطرف کنند حتی در بسیاری اوقات افراد خود را با شغلشان معرفی می کنند . یک فرد شاغل بیشترین زمان خود را سرکار و در محیط کارش می گذراند و اگر این محیط مطابق میلش نبوده یا وظایف شغلی اش برای او سنگین باشد اضافه بار زیادی را تحمل خواهد کرد .
زمانی که در محیط کار ، مسئولیت های زیادی را به عهده می گیریم ، ساعات طولانی تری کار می کنیم و تحت فشار روانی بیشتری هستیم دچار فرسودگی شغلی می شویم و این زمانی است که به دلیل مشغله کاری وقتی برای استراحت ، ملاقات با دوستان ، انجام کارهای مورد علاقه و ... را نداریم . فرسودگی شایع ترین نتیجه زندگی پر مشغله امروزی است .
در نتیجه فرسودگی شغلی ، به شدت احساس خستگی می کنیم ، شادی هایی که در کارمان داشتیم را از دست می دهیم و سلامت روحی و جسمی مان به خطر می افتد . به همین دلیل چند دهه است که فرسودگی شغلی توجه روانشناسان را به خود جلب کرده است. در ادامه این مقاله به بررسی تعریف فرسودگی شغلی ، مراحل و نشانه های آن می پردازیم .
فرسودگی شغلی چیست ؟
از پا در آمدن ، از رمق افتادن ، بی حالی ، سستی و رخوت ناشی از کار را فرسودگی شغلی می نامیم . فرسودگی شغلی نوعی پاسخ فرد به عوامل فشارزای میان فردی در محیط کار می باشد که طی آن تماس بیش از حد فرد با همکاران ، رییسان ، ارباب رجوع و ... باعث تغییراتی در نگرش ها و رفتارهای وی نسبت به آنان می شود .
به طور کلی در پاسخ به سوال فرسودگی شغلی به چه معناست باید بگوییم که فرسودگی شغلی نوعی اختلال است که به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض استرس روانی ناشی از کار در وی ایجاد می شود و نشانه های آن نیز فرسودگی هیجانی ، جسمی و ذهنی است . هم چنین عزت نفس فرد مبتلا به فرسودگی شغلی کم می شود و احساس ناسودمندی و غیرمفید بودن می کند .
مراحل فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی می تواند هر کسی را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد . با این حال ، این مسئله در افراد بین 25 تا 44 سال ، شایع تر است . مانند هر بیماری ای ، نشانه های فرسودگی می توانند از هر شخصی به شخصی دیگر متفاوت باشند اما معمولاً همه این افراد این مراحل فرسودگی شغلی را طی می کنند :
تجربه ماه عسل : در این مرحله فرد وارد احساسات سرخوشی و شادمانی ناشی از شغل جدید می شود . احساس هیجان ، اشتیاق ، غرور و چالش . بخش های نامطلوب به دو طریق پیدا می شوند و بعد از مدتی نیروی ذخیره شده برای مقابله با نیازهای یک محیط چالش آور تمام می شود . در این مرحله و برای مقابله با فشارهای روانی بعضی عادات و شیوه های رفتاری در فرد شکل می گیرند که اغلب مفید نیستند .
مرحله کمبود سوخت : در این مرحله فرد نوعی احساس زوال ، خستگی و گیجی را تجربه می کند . نشانه های این مرحله عبارتند از : نارضایتی شغلی ، عدم کارایی ، اختلال در خواب و احساس خستگی ناشی از فشار شغلی . نتایج این احساسات ، واکنش فرار ( اعتیاد و پرخوری ) می باشد .
مرحله نشانه مزمن : در این مرحله نشانه های مرضی فیزیولوژیک بیشتر آشکار می شوند و فرد نیازمند توجه و کمک می شود . نشانه های عادی این مرحله عبارتند از : فرسودگی مزمن ، بیماری جسمی ، خشم و افسردگی . در این مرحله نوعی احساس خشم و افسردگی بر فرد مستولی می شود .
مرحله بحران : اگر احساسات و نشانه های مرحله سوم برای مدت طولانی ادامه پیدا کنند فرد وارد مرحله بحرانی می شود . در این مرحله فرد احساس می کند که به او ظلم شده و تمایلات مربوط به بدبینی و شک و تردید نسبت به خود در او افزایش می یابد . در این مرحله فرد ممکن است دچار زخم معده ، سر درد ، دردهای مزمن پشت ، فشارخون بالا و کم خوابی شود .
مرحله برخورد با دیوار : در مرحله آخر از مراحل فرسودگی شغلی ، نیروی فرد برای سازگاری با محیط شغلی به پایان می رسد و احتمال دارد فرد شغلش را از دست بدهد . از طرف دیگر این احتمال نیز وجود دارد که در این مرحله و با بهبود فرد برخی از نشانه های مرضی از بین بروند اما این نشانه ها تغییرات فیزیولوژیکی را در فرد به وجود می آورند که ممکن است رهایی از آنها به سادگی ممکن نباشد .
نشانه های هشداردهنده فرسودگی شغلی
مطمئناً متوجه شده اید که فرسودگی شغلی می تواند بیش از یک یا دو هفته ادامه پیدا کند اما شناسایی هرچه زودتر نشانه ها به شما کمک می کند که سریع تر برای درمان آن اقدام کنید . به همین منظور مهم است که با نشانه های فرسودگی شغلی آشنا شوید .
احساس پوچی : یکی از نشانه های فرسودگی شغلی احساس پوچی در فرد است . برای افرادی که دچار فرسودگی شغلی هستند کار کردن بی معنا و مفهوم می شود و به جایی می رسند که از خود سوال می کنند آیا در ازای کاری که انجام می دهند چیزی به دست می آورند یا نه ؟ در اینجا تردید جای بهره وری را می گیرد و کار کردن بی نتیجه و بی هدف به نظر می آید و فرد احساس بی هدفی و سردرگمی می کند .
کاهش سلامت جسمی : یکی دیگر از نشانه های فرسودگی شغلی از بین رفتن سلامت جسمانی است . فرسودگی شغلی می تواند احساسات و عواطف فرد را دستخوش تغییر کند و این تغییرات موجب افت در همه بخش های زندگی شود .
این افراد همیشه فشار روانی دارند ، نشانه های جسمی استرس را تجربه کرده و مدام دچار سرماخوردگی ، سردرد ، بیخوابی و کمر درد می شوند . این افراد ممکن است دچار تنش های فیزیکی شوند که می تواند بسیار آسیب زا باشد و فرد را بیشتر از دیگران دچار بیماری کند .بیماری هایی مانند آنفولانزا ، واکنش های آلرژیک ، بی خوابی ، مشکلات قلبی –عروقی و گوارشی .
افسردگی : افسردگی و بی حوصلگی از بدترین حالت هایی است که هر کدام به تنهایی می تواند پیامدهای منفی زیادی به همراه داشته باشند . این حالات منفی انسان را به زوال می کشاند ، از اجتماع دور می کند و از انسان فردی گوشه گیر و منزوی می سازد . ممکن است این نوع افسردگی فقط به دلیل موقعیت شغلی نباشد و قبلا آغاز شده باشد ولی به هر حال تاثیر زیادی روی کارکرد شغلی فرد می گذارد .
احساسات و هیجان های منفی : احساس دلسردی ، عصبانیت ، نگرانی ، ناخشنودی و دلواپسی هیجانات منفی هستند . افراد دچار فرسودگی شغلی هر روز بیشتر از دیروز با این احساسات دست به گریبان می شوند . این افراد معمولا احساس می کنند که سرخورده و عصبی هستند و از جنبه های مختلف زندگی خود ناراضی بوده و حتی گاهی فکر می کنند احساسات خود را از دست داده اند . با اینکه همه افرادی که دچار خستگی ناشی از کار هستند نشانه های مشابهی ندارند ولی در اغلب آنها احساس ترس ، گناه و اضطراب وجود دارد .
سیکل نادرست : علائم فرسودگی شغلی زندگی فرد را مختل می کنند ، احساس گناه و نا امیدی و فرسودگی در فرد به وجود می آید ، بیمار می شود ، عملکردش افت می کند و با این کاهش عملکرد دوباره احساس گناه در وی به وجود می آید و بدین ترتیب سیکل معیوبی به وجود می آید .
هنگام بروز فرسودگی شغلی فرد شغل خود را ترک کرده و به دنبال کار جدید می گردد در حالی که در شغل دوم نیز اشتیاق اولیه به زودی می تواند تبدیل به خستگی و بی هدفی شود و در شغل جدید نیز مسایل شغلی قبلی به وجود می آید و این چرخه معیوب ادامه پیدا می کند و اگر عوامل اصلی بروز فرسودگی شغلی شناسایی و اصلاح نشوند ممکن است برای همیشه سرخورده و ناتوان شود .
از دست دادن انگیزه : انگیزه مثل آتش است ، وقتی به آن توجه کنیم تقویت شده و شعله ور تر می شود و اگر نسبت به آن بی توجه باشیم خاموش می شود . افراد مبتلا به فرسودگی انگیزه های اولیه خود هنگام ورود به سازمان را از دست می دهند و رفت و آمدشان به محل کار اغلب بدون هدف و از روی اجبار صورت می گیرد . بی انگیزگی برای کار کردن یکی از نشانه های رایج فرسودگی شغلی است .
کلام آخر
تشخیص فرسودگی شغلی دشوار است و همچنین این مسئله خود به خود از بین نمی رود و بهتر نمی شود . شناسایی فرسودگی شغلی و پرداختن به آن ، نیاز به فکر و تلاش آگاهانه دارد . اگر برخی از این نشانه ها را تجربه می کنید این باید یک هشدار برای شما باشد که در مسیری خطرناک قرار دارید .
مدتی وقت بگذارید تا میزان استرس را در زندگی خود ارزیابی کرده و قبل از اینکه دیر شود روش هایی برای کاهش آن ها بیابید . فرسودگی مثل آنفولانزا نیست و بعد از چند هفته از بین نمی رود مگر اینکه تغییراتی در زندگی خود ایجاد کنید . در عین حال از راهکارهایی که در لینک زیر آمده است نیز می توانید استفاده کنید .
اگر پس از مطالعه این مقاله ، باز هم سوالاتی در مورد فرسودگی شغلی داشتید می توانید با کارشناسان سامانه مشاوره فیلیا تماس بگیرید و یا برای مطالعه مطالب بیشتر ، کانال تلگرامی مشاوره شغلی را دنبال کنید .
منابع : فرسودگی شغلی ، علل و راهکارهای مقابله با آن ؛ اصغر مناف زاده
بهداشت روانی در محیط کار ؛ دکتر محمود ساعتچی
فرسودگی شغلی ، عوامل و راهکارها ؛ سید قربان حسینی
سوالات متداول
1- فرسودگی شغلی چیست ؟
فرسودگی ناشی از کار در واکنش به عوامل استرس زا در محیط کار به وجود می آید که هم باعث فرسودگی هیجانی و هم فرسودگی جسمی و ذهنی در افراد می شود که به جزئیات آن در مقاله بیشتر پرداخته شده است .
2- فرسودگی شغلی دارای چه مراحلی است ؟
این مسئله در نتیجه مراحل تجربه ماه عسل ، کمبود سوخت ، نشانه مزمن ، بحران و برخورد با دیوار اتفاق می افتد که برای آگاهی از جزئیات بیشتر می توانید مقاله را مطالعه کنید .
3- فرسودگی شغلی چه نشانه هایی دارد ؟
علائم هشدار دهنده فرسودگی شغلی عبارت اند از : احساس پوچی ، از دست دادن انگیزه ، افسردگی ، احساسات منفی و غیره که به جزئیات آن در مقاله بیشتر پرداخته شده است .
جدیدترین مطالب فیلیا
